Ordonnantie Leiden 1603Ordonnantie ende ghebot nopende de heete zieckte ofte peste. Afgelezen mitter clocke opten vieren Septembris, des jares sestien-hondert ende drie. Te bevele van die vande gerechte der voorschreven Stede, Gedruckt opt Raedthuys aldaer, inden voors jare 1603. Ordonnantie ende gebot nopende de heete zieckte ofte peste. Omme voor zo veel mogelicken is, ordre ende geregeltheyt te stellen dat de heete zieckte der pesten, daer mede de heer almachtich eenieg huyzen alhier heeft begaeft, ende verzocht, ten vveynichsten mach voortspruyten, ende de besmettinge van andere personen verhindert: hebben die vande Gerechte dezer Stadt Leyden geboden, ende geordonneert, gebieden ende ordonneren mitsdezen, tgene hier naer volcht. I (Van de dootkisten) Eerst / dat int maecken van alle doot-kisten/ strictelicken zal werden odnerhoyden/ en naer gecomen het zeventhiende articule vande ordonnantie vande ghebuyrten/ onaenghezien dat by quade toesichte anders mach zijn inne gheslopen: te weten/ dat alle kisten moeten gemaect worden zo licht/ alst mogelicken is/ ende dat alleenlicken van vuyren hout: Ende boven dien dat gheen vande zelve kisten hooger gemaect en zullen werden/ dan ten hoochsten vijftien gemeene duymen/ van buyten te meten: al/ en telcken op verbeurte van zes guldens / tot laste vande ghene die de kiste zal hebben gelevert. II (Vant begraven der dooden) Vorder dat van nu voorts-aen alle afghestorven lichamen/ zonder onderscheydt te maken van wat ziecten die zullen zijn overleden/ naer tverloop van den begraef-tijt/ daer toe by de ordonnantie vande gebuyrten voor gestelt/ precijselicken uyt tsterf-huys zullen moeten werden gebracht/ ende gedragen/ naer de middach/ op alle werckende daghen ten twee uyren/ ende zondaghen ten drie uyren: ende aen tgraf neder gestelt voor de half uyre daer aen / ten langsten": op verbeurte van twaelf guldens/ tot laste van tsterf-huys/ ende ten behouwe van tghebou der kercken: Ende tot onderhoudinge van dien/ wert den kerckmeesteren mist-dezen gelast te voorzien/ dat daechlix alsser eenighe dooden te begraven zijn/ mit tslaen vande Stadthuys clock/ van tween of drien respectivelic/ een half uyre lang/ op een zant-looper/ in elcke kercke/ daer begraeffenisse te doen is/ mit tcleyn cloxken zal werden gheluyt. Ende zo wat doot lichaem ghebracht/ en ter neder gestelt zal zijn/ zal tsterf-huys inde voorschreven boete vervallen/ ende ghehouden zijn: al ter bekeuringe van den graefmaeckers/ elck in den zijnen. Twelck den zelven graefmaeckers op haren eedt/ verbeurte van haren dienst/ ende daerenboven arbitralicken te werden gestraft/ mist-dezen wert belast te doen/ zonder aenzieninghe van personen/ wiet oock zoude moghen zijn: ende telcken den kerckmeesteren te kennen te geven/ ommem by hen de voorschreven boeten becomen/ ende ter kercken gebou verstrect te werden: Ten waer de heer vande ghebuyrte/ daer innen tlichaem gestorven zal zijn/ de bekeuringe ghedaen hadde voor den graefmaeckers ( twelc hem vry staet te doen). In welcke gevalle de gebuyret uyt de voorschreven boeten zal genieten een derdepaert: blijvende de vordere twee derdepaerten voor de kercke. III (Van gheen lijcken te behangen met bloemen, c) Dat geen doode lijcken/ zonder onderscheyt als voren/ behangen/ bezet/ of beleyt en zullen mogen werden mit eenige verchieringe/ tzy van roosen-hoeden/ bloemen/ cruyden/ of ooc eenige loverwercken van gout/zilver/metael/blick/ of yet diergelijcken/ hoemen zulx zouden connen bedencken/ ofte versieren/ maer zullen alleenlicken bedeckt werden mit een zwart doot-cleet: op pene van telcken te verbeuren vierentwintich guldens: te weten/ zes guldens by de ghene die eenich chieraet om tlijck zal hebben gehangen: zes guldens by de gene die zijn huyzinge zal hebben verleent tot tmaken van zodanige chieraetcelen: zes guldens by den ghenen die zodanich lijc ter aerden dragen: ende zes guldens by de voochden / ofte erfgenamen vanden overleden: ende voorts op arbitrale straffe. In zulcken verstande/ dat int jegenwoordige verbot niet verstaen en werden begrepen te zijn/ die van bekende Adel/ of in eenige ampten/ of officien zijnde/ indien haer lijcken miet haer wapenen/ of andersins/ naer ghewoonte / behangen mochten werden: mit verbot dat niemandt de zelve vande kiste en zal moghen roeven/ of trecken: Maer daer mede zal laten becomen/ ende gewerden/ de gene die daer toe van wegen den erfgenamen zijn gelast ende ghestelt: op pene van daer over / in/ ende aen den lichame/ arbitralicken te werden gestraft. IIII (Geen vrouvven mede te graef te gaen) Dat oock gene vrouw-personen voorts-aen mede ter begraeffenisse gaen/ maer hen daer van geheelicken onthouden zullen: op pene dat de gene die eenighe vrou-personen daer toe hebben doen bidden/ of noodigen/ verbeuren zullen vijfentwintich guldens: ende alle de vrouwen mede gegaen hebbende/ elck drie guldens. V (Gheen omvveegen met de lijcken te ghebruycken) Dat in tgaen ter begraeffenisse mit eenige doode lijcken/ genomen/ ende gebruyct zullen moeten werden de naeste/ ende bequaemste gemeene kerck-weghen/ steghen/ ende straten daer toe ( te weten ter kerckwaerts aldaer tlichaem zal werden begraven) streckende / zonder eenige omweghen (diemen mijden mocht) te zoucken. Ende belangende de doode lichamen inde kercke te begraven/ dat die d'eerste deure zullen werden inne ghedragen/ zonder vorder ommegang van tkerckhof: Ende dit al op pene/ dat de dragers die bevonden zullen werden/ anders dan voorschreven is/ gedaen te hebben/ tsamen verbeuren zullen twaelf guldens: Ten ware de sterf-huyzen van de afgestorven lichamen zo naer aen de kercekn/ of kerckhoven stonden/ datmen om tgevolchs wille eenighen verderen gang zouden moeten zoucken: twelck staen zal ter bescheydenheyt vande kerkcmeesteren/ die daer innen / des voorgaende verzocht zijnde/ zodanige ordre zullen stellen/ ende geven/ als zy ghelegenst zullen bevinden: twelck de dragers onveranderlicken ghehouden zijn naer te comen/ op te vervallen in de voorgaende boete. VI (Diepte vande graven) Dat de graefmaeckers alle graven zullen maken tot zodanighe behoorlicke diepte/ tzy dat die een/ twee/ of drie kisten hooch zullen zijn/ dat de bovenste kiste ten minsten mit achtien duymen/ te weten anderhalve roede voeten aerden zullen zijn bedect: welcke aerde zy gehouden zijn vast in te stampen: op pene zo zy yet van dien naer lieten/ ende daer in verzuymich werden bevonden/ van haren dienst verlaten / ende arbitralicken gecorrigeert te werden. VII (Verbot van bedelen) Ende hoe wel tverbot van openbaerlick te bedelen/ in voorleden tijden by ordonnantien ende keuren verscheydelic gedaen/ verre verlopen/ ende grotelix inne gebroken is/ jeghens de goede wille ende meeninge vande Gerechte: zo ist dat de zelve vande Gherechte de voorgaende keuren ende ordonnantien mistdeze houdende voor vernieut/ ende gerenoveert/ voor zo veel in hen is/ allen/ ende eenen yegelicken diet aen gaet mits-dezen ernsteliken belasten/ ende bevelen/ de voorgaende keuren ende ordonnantien strictelicken te onderhouden/ ende naer te comen / ende zulx voorts gevaren te werden tot straee jegens den overtreders van dien: ende voornementlicken jegens de ghene die hen vervorderen zullen te bedelen of te troggelen voor eenige huyzen daer gestorven lichamen opter aerden zijn staende/ mitsgaders opte begravingen van dien: Ende dat jeghens den zelven / ende elck van dien/ zal werden voorts ghevaren tot corporele straffe/ by geesselinge/ bannissement/ of andersins/ gelijck naer gelegentheyt van zaecken/ tijden/ ende personen/ bevonden zal werden te behooren. Ende ten eynde de gherechte armen ghedient moghen zijn mitte aelmissen/ de welcke de goede lieden/ ter begravinge gaende/ den armen vergonnen/ ende toe dencken zullen / wert den Aelmoeseniers dezer Stede mits-dezen belast/ onderlinge ordre te stellen dat de zelve ten bequaemsten mogen werden geheven/ ende inne gegadert. VIII (Gheen stroo opte straten te verluchten) Dat van nu voorts-aen gheen stroo/ daer op eenige personen zullen zijn overleden/ en zal mogen werden ghebracht/ of gheleyt op sHeeren straten/ tzy om te verluchten/ ofte andersins: maer is elck een ghehouden tzelve binnen shuys opten haert te verbranden/ aen bondelkens: ende dat mit zulcken toeversicht/ dat daer uyt gheen brant/ of ghelicjk ongheluck/ en werde veroorzaect; of tzelve mot sacken te draghen/ ende brenghen buyten dezer Stede / op eenighe stalingen. Ende dit al ende telcken yemant bevonden werde hierenteghens gedaen te hebben/ van arbitralicken te werden gecorrigeert. IX (Geen ziecken in andere buyrten te brengen) Dat zo wie in zijnen huyze crijcht eenighe persoon / of personen/ mit de voorsz. peste begaeft/ ende besmet: dezelve binnen dezer Stede in geen andere huysen/ of plaetsen en zal mogen overbrengen/ ten ware mit bewilligen vande ghebuyren/ daer in de ziecke zal werden gebracht: maer zal die binnen shuys moeten behouden/ ofte brenghen in dezer Stede pesthuys/ of buyten dezer Stede: op pene dat zo wel den uytbrengher/ als ontfangher/ dezen ter contrarie gedaen hebbende/ arbitralicken zullen werden gestraft: Ende dat de over-ghebrochte ziecke/ evenwel weder gebracht/ ene ghelevert zal werden ter plaetse daer die van daen gecomen zal zijn. X ( De huyzen zes vveken toe te houden) Dat insgelijx van nu voorts-aen de huyzen daer eenige personen binnen xiiii dagen nu laetst voorleden vande peste gestorven zijn/ of voorts-aen sterven zullen/ dagelix inde benedenste stage ghesloten zullen moeten blijven/ van deuren ende veynsteren/ comende / ofte licht treckende aen de ghemeene straten/ of op andere luyden erven: ende dit eenen tijt van zes weecken lang gheduyrende/ naer yemant aldaer gestorven zal zijn. In zodanighen verstande/ dat de zelve huyzen/ omme ververschinghe van lucht te scheppen aende gemeene straten/ zullen moghen werden geopent opten middach / van twaelf tot een uyren: blijvende altijt de deure/ ten minsten de onderste deure/ zo vast gegrendelt/ of laech gewervelt/ datmen die van buyten mitter handt niet en zal connen openen. Ende indien in zodanige huyzen daer de ziecte coemt/ ende yemant daer aen overlijt/ winckel-neeringe gedaen wert/ tzy van waren diemen ter siere vercoopt/ of andersins/ en zullen de zelve neeringen niet int openbaer ghedaen/ of vervolcht moghen werden/ de voorschreven tijd van zes weecken geduyrende: ende dit al/ ende telckens op een boete van thien guldens. XI (Geen personen uyt pest huyzen comende, te moghen voort staen mit eenighe vvaren) Dat oock geenige personen/ woonende in zodanige huyzen/ en zullen moghen voort staen opter marct/ oft opter straten/ mit eenige waren/ tzy dan of de zelve uyten pest-huyze ghecomen zijn/ of niet: mitsgaders geen goeden/ of waren uyt eenighe pest-huyzen comende/ zullen mogen vercopen/ of door andere doen vercopen: of oock eenighe cleederen/ laeckenen/ deeckens/ beddens/ of andere goeden/ uyt zodanige huysen gecomen/ mogen hangen opter straten/ om te verluchten/ ten waer alleenlic smiddaechs van twaelf/ tot een uyren: ende dat aen de huysen daer de persoon/ of personen gestorven zullen zijn/ ende nieuwers elders. Op pene dat de ghene die hierenteghen bevonden zullen werden ghedaen te hebben/ telcken zullen verbeuren thien guldens. XII (Geen huyzen te moghen verhuyren, daer yemant gestorven is.) Dat geene huyzen daer innen yemant vande pest zal zijn gestorven/ in heel/ of deel weder zullen moghen werden verhuyrt/ ofte by yemant bewoont/ dan by de ghene die ten daghe vande laetste overlijdende/ daer inne woonden/ voor / ende al eer acht weecken/ naer dat de laetste overleden persoon daer uyt ghedragen zy/ zullen zijn omme gecomen. Ende dat zodanighe besmette huyzen/ naer de eerste zes weken wel gereynicht/ gewasschen/ schoon gemaect/ ende zo veel moghelick is/ ghezuyvert zullen wezen. Zonder dat oock de ghene die in zodanighe besmette huyzen ghebleven zijn/ yemant by haer mitter woon zullen moghen inne nemen/ ten waer alleenlicken tot bewaringhe vande huysen/ ende goeden daer inne zijnde. Op pene dat de ghene die bevonden zal werden hieren teghens yemant zodanigen besmetten huys/ of een gedeelte van dien verhuyrt: of by hem/ of by haer mitter woon in genomen te hebben/ verbeuren zal twaelf guldens/ ende echter ghehouden zal zijn de persoon / of personen/ te doen vertrecken: dat de voorschreven acht weecken naer den tijt van zodanich vertreck/ weder op nieus zullen beginnen te loopen: ende voorts op arbitrale straffe. XIII (Van buyten incomende personen.) Dat oock niemant/ volghende de zessenzeventichste burgherlicke keure/ daer van den tijtel is: Huys-huyr voor van buyten comende personen: diemen mits-dezen oock hout voor vernieut/ eenighe vreemde/ ofte uytheemsche personen/ van buyten comende/ om binnen dezer stede (alwaert maer voor een tijt) te woonen/ ende alhier huysraet / of camerraet te houden/ en zal moghen vercoopen/ verhuyren/ of laten ghebruycken eenighe huyzen of cameren/ ten zy hem gebleecken zijnde / dat zulc eenen van die vande Gerechte verzocht/ ende verworven hebbe behoorlicke toelatinge/ op verbeurt van vier guldens. XIIII (Gheen cleederen van buyten comende, hier te vercopen.) Dat oock binnen dezer Stede / noch de vryheyt van dien/ eenige andere Steden of Dorpen hier omtrent ghelegen/ eenige ghemaecte cleederen/ beddens/ deeckens/ laeckens/ ende voorts gelijck ghemaeckt linden/ of wolle-werck/ en zal moghen werden ghebrocht/ of ontfangen: Op pene dat zo wel den inne-brenger/ als oock die tselve (wetentlicken) zal hebben ontfanghen/ ende inne ghenomen/ arbitralicken zullen werden ghecorrigheert: boven de verbeurte van tgunt dezen ter contrarie zal zijn inne ghebrocht/ ende ontfanghen. XV (Van honden in huys te houden) Ten laetsten/ dat alle burgeren ende inwoonderen gehouden zullen wezen haer honden op te sluyten/ ende binnen shuys te houden/ of daer mede langs strate gaende / aen een leyds vast gebonden te hebben: op pene dat de zelve honden / door de ghene die daer toe van stadts wegen ghestelt is/ of zal werden/ vry/ ende zonder eenich jegen-seggen/ doot geslagen zullen werden. Ende zo wie den ghenen die daer toe gestelt is / of zal worden/ daer over yet misseyde/ naer riep/ qualic aen sprack/ of injurieerde/ zal telcken verbeuren drie guldens. Ende zo verre hem yemant poochde daer over te misdoen: twelc hem oock verstaet/ indien yemant eenen los-lopenden/ of ongezeelden hont/ of honden/ by hem hebbende/ den zelven bijt/ of mishandelt: van telcken te verbeuren tien gulden/ ende arbitralick te werden gecorrigeert. Welcke boeten ooc zullen werden verhaelt opte Ouders/ Voochden/ of meesters/ wiens kinders/jongers/ of dienaers/ onder hun ghebiet ende opsicht staende/ in dezen zullen comen te verbeuren/ ende in boeten behaghen te werden. XVI (Boeten te verdeelen) Ende sullen alle de voors. boeten daer van hier boven geen ander verdeelinge en is ghemaect/ comen ten behouve vanden Schout / van dezer Stede/ ende den aenbrenger/ elck een derdepaert. XVII (Druck-inct te branden of coocken) Also tot verscheyden voorgaende tijden/ oock noch onlangs bevonden is/ dat eenige personen hem vervordert hebben binnen dezer Stede te branden/ of coocken inct om daer mede te printen/ of drucken/ twelck behalven dat het gevaerlic is/ ende leechlicken brant/ ende gelijcke ongelucken veroorsaecken zoude/ boven dien een seer swaren/ ende onlijdelicken stanck van hem geeft/ twelck gheensins en behoort te werden gheleden: ende ten zy daer inne tijdelicken voorsien werde / ooc gedijen mocht tot infectie/ of besmettinge vande locht: Zo ist dat omme daer inne te voorsien/ die vande Gerechte verboden hebben/ ende verbieden mist-desen/ dat van nu voorts-aen hem niemant binnen dezer Stede/ of de vryheyt van dien/ en zal vervorderen sodanigen inct te branden/ of coocken/ ten zy ter plaetse hier naer ghenoemt/ telcken op verbeurt van zes guldens: te verdelen aenden Schout/ aen dezer Stede/ ende aen den aenbrenger/ elc een derdepaert. Omme nit te min den ghenen die hem mit het maken van zodanighe druck-inct erneren/ ende onderhouden/ als oock de gene die de zelve tot bevorderingen van haer neeringen van bederf hebben/ te gherijven/ zullen den zelven inct onverbeurt mogen branden of coocken opten tee van tpunct van tbollewerc aen den blaeuwen toorn/ mitsgaders inden Zuytoost houck van dezer Srede chingele om de vryheit/ inde waert/ maer nieuwers elders. Ende ten eynde niemant hier van redenen van onwetenschap hebbe voor te wenden/ is belast niet alleen hier van aflezinghe mitter clocke ghedaen: maer de doubelden van dezen door den druck uyt-ghegheven/ ende gemeen gemaect te werden. Aldus naer voorgaende clocke-gheslach voor den volcke ter Poyen af gelezen opten vierden Septembris 1603. ten byzijn ende in jegenwoordicheyt van Schout/ Burgemeesteren/ ende Schepenen. By my J. van Hout |
|
