Ordonnantie Arnhem 1624Pest-ordonnantie Uvt last van de Magistraet van Arnhem door der selver Medicijn Doctoren tot dienst van de Ghemeynte op het kortste beschreven. Deut. 28. vers. 15. Wanneer ghy niet hooren sult de stemme des Heeren uwes Hodys, dat ghy houdet ende doet alle sijne gheboden, zoo sullen alle de vloecken over u comen, ende u raken, etc. De Heere zal u de Pestilentie aenhanghen, etc. ende sal u slaen met gheswel, febris, hitte, brant, dorricheydt, vergiftighe locht ende geelsucht, etc. Gedruckt tot Arnhem by Ian Iansz. 1624. Den 5. October Pag 1 Dit is vergeten achtet aen te drucken. Die nu ter noot den krancken voorgenomen te besoecken/ die zal voor eerst drie lepelen van den Driakel-edick nemen / voort het aengesicht en handen bestrijcken/ en weder uytgaende hem wachten met andere lieden te conversiren ofte inde huysen van de ghesonde te gaen / op dat hy gheen oorsaeck worde van meerder droeffenis. Pag 2 Alsoo het seer periculeus is in dese bedroefde gheswinde sieckte der Peste ses uyren ofte langher te vertoeven met de remedien te gebruycken, hebben wy Medici noodigh ghevonden, goede, bequame middelen alhier in der Aepteken te laten ververdigen, ende de goede Ghemeynte met dit schrift by tijdts te informiren, op dat een ieder zal weten sich daer na te reguleren. De gene dan so met de Peste bevallen ofte beginnen te twijffelen (hier onder syn niet begrepen de bevruchte Vrouwen) die zullen terstondt op staende voet eenen Pest-dranck uyt der Apteken van Mr. Harman Worm, vorderen/ mits datmen sal verclaeren den ouderdom vande Patient/ die daer op (volghens onsen bericht soo wy hem tot dien eynde overgegheven) sal de behoorlicke doses dispensieren ende datelick over leveren/ om de selve/ na aenroepinge des heyligen namen Godes/ teffens warm te drincken / daer op in een warm Bedde wel toeghedeckt den sweet bevorderen/ onthoudende hem achtien uyren van den slaep. Want als den Patient in de eerste twaelf uyren heeft gheslapen / dan is het hart vant gift te eerder overwonnen / waerom men den slaperighen Patient moet Wacker houden. Wel-verstaende soo eenen stracks na de maeltijt de Peste overkomt / zal men arbeyden om de spijse wederom met braken over te geven/ daer toe men uyt der Pag 3 Apteecken sal vorderen een kleyn vomitijf. Ende als de spijse wederom overghegheven/ sal men den voorsz. Pest-dranck in-nemen / als boven verhaelt. Nu ghebeurt het wel / dat de krancken den dranck weder over-geven/ dan salmen stracx/ nae dat men den mondt met bier ofte klaer water heeft gespoelt / eenen nieuwen dranck in-gheven/ ende op dat die oock niet werde overghegheven/ sal men een stuck gheharst rogghen broodts met Edick besprenckelt voor de neuse houden. Waerom de huysvader sullen wijsselijck doen/ datse ten minsten een ofte twee glaeskens met den Pest-dranck/ soo veel men op een reys ter noot zal innemen / in huys ghereet hebben / op dat men des nachts niet na der Apteecken behoeft te loopen. Dese glaeskens sal men so dicht toe maecken/ dat den dranc in een gants Jaer niet verderven zal. Ende zal men den dranck wel om roeren / op dat de gront-sop mede wt ghedroncken worden. Ende alzoo dat Ader-laten in sommige persoonen eer men den Pest-dranck in neemt/ seer dienstich/ sullen wy alhier eenighe regulen stellen/ die de Patienten ende besonder de Chirurgins moeten wel betrachten. Vant Ader-laten. Als den Patient noch tamelick starck/ ooc bloetrijck ende de Pest met eene kortse begindt/ den selve sal dat Ader-laten wel bekommen/ op naevolgende conditien: Soo den Patient geene uyterlicke teyckenen noch eenighe pijne ghevoelt/ sal men hem de Mediaen van den rechteren arm openen/ doch niet te veel bloets af- Pag 4 trecken. Soo hy averst eenighen uytslach ofte pijn ghevoelet / exempli gratia. achter der ooren/ ofte ter zijden aen den hals/ onder de armen/ of ontrent de hant/ salmen de Mediaen openen in den arm van de zelve zijde. Want die hem doet laten in de contrarie zijde/ dat is gants periculeus. Desghelicken als daer eenighen uytslach inde liesschen / inwendich aen de dicjte vant been/ ofte knie/ ofte meer nederwaerts/ sal de Ader aen den inwendigen enckel gheopent worden van de zelve zijde. Soo de merck-teyckenen zich op ander plaetsen openbaren/ kan men het advijs van den Medico vernemen. Een uyr nae het laten zal den Patient den zweetdranck in nemen/ ende achtervolghen als boven verhaelt. So hy averst eenigh uyterlick geswel oft pijne gevoelt/ salmen stracx na het Ader-laten den Patient den zweet-dranck ingeven. Als den Patient nu twee of drie uyren gesweetet (hoe langher hoe beter) salmen daer na den zweet wel afdroogen/ ende een fris warm hembt aen trecken/ oock warme schoone Laeckens onder hem leggen: Sal hem voort daer op verstercken met wat warms sonder Wijn/ oft met eene goede Huner-bruhe so met Citronen-sap (dat in der Apteecken altyt te bekomen) is t amper ghemaeckt/ sunst kanmen oock goeden Wijn-edick nemen. Ende of den zweet niet wilde vaort koemen / salmen die bevorderen met Vlesschen ghevult met heyt water/ ofte met twee heyte steenen met Wijn-edick besprenckt in doecken ghebonden/ ende aen beyde zijden gheleght. Voor de flaute in/ ofte nae het zweeten / salmen uyt der Apteecken vorderen van den Pest-julep om te ver- Pag 5 stercken/ daer van nu ende dan twee of drie lepelkens genomen/ ofte sunst van een versterckende Conserfken peerlen suycker. Voor den grooten dorst sal den patient in der Apteecken laten bereyden een tamper onsten water na onse descriptie. En soo den stoeganck verstopt/ sal den Apteek met advijs van den Medico eene sanfte purgatie disposiren / die de Patient aen den vierden dagh sal innemen des morgens nuchteren. Wat belanght de Carbonculen/ gheswellen/ en ander uytslach/ die plegen wel na het Ader-laten en zweeten te verdwijnen/ soo die noch sullen verblijven salmen hier over vernemen het advijs van den Doctor ofte Chirurgijn. Dus verre van de Curatie, volgt nu opt cortste. Wie men sich sal men Godes hulpe praeserviren. Het soude seer goet wesen datmen in tijts hadde gepurgiert/ ende die bloet-rijk en sterc syn oock wat bloets afgetrocken/ want so dese van den Heere daer na beoscht worden/ syn ongelijc beter ghedisponiert tot de curation, dan de andere / die met veelt onghesonde humeuren beladen zijn. Daer op salmen voortaen vermijden allen exces in eten en drincken/ onderhoudende eene goede sobere Diete, ghebruyckende gesonde spijs, die met soering/ Citroenen-sap of Wijn-edick is toegerust/ want in dese tijt de spijse meer nae den soeren moet strecken: Vermijdende Room/ ongesoode kernemelck/ Ruttingh/ rouwe vruchten/ versch troubel-bier/ ende stinckende Visch. Voort hebben wy in der Aptecken Driakel-edic Pag 6 gereet/ daer van sullen die over de 24. jaren/ smorgens een lepelken nemen/ die nu jonger. zullen te weyniger nemen. En die gewoon smorgens te ontbijten / mogen twee uyren daer na op een booteram een goet droncken Alsen-biers ofte wijns drincken. Die ooc drie of vier bladerkens Wijnruyte mette booteram nemen/ dat is mede goet. Eermen uytgaet sal men beyde de slapen/ onder de neuse en beyde de polsen aen de handen met den Driakel-edick bestrijcken met een stucxke spongie/ die men steets in de handt sal houden om om daer aen te riecken/ daer toe seer bequaem sal wesen een houten Bolleken/ dat mede in der Apteken te bekommen. Ende gaende over straten salmen steets binnen monts knauwen een stucxken van Zedoar of Angelica-wortel/ ofte van een ghedroochde Citroen. Een uyr voor de maeltijdt sal seer dienlic wesen van de conserf te nemen/ so groot als een Muscate. Ten allen vier of vijf dagen salmen van de Pset-pillekens nemen smorgens nucheteren die over de 24. jaren out/ sullen 5. ofte 6. die nu jonger te weynigher inslicken. Ende dan salmen dien morgen niet van den Driackel-edick drincken. Voort sal men al te met een goet eycken vuyr in de kamer stoocken/ om die locht te suyveren/ houdende de deure ende vensteren gesloten/ by aldien de Peste al der naest is. Ofte men sal eenen heyten teghel in een eerden schotel gheleyt met Wijn-azijn begieten/ ende den damp door het huys laten vliegen/ daer men geen vier stoocken mach: Dat roocken met Wacholder holt oft Genever-besien is oock goet. Pag 7 Oock sal men hem wel wachten voor stoornis/ droeffenis ende vreese/ zijnde in den Heere gherust/ sonder de geestelicke Medecijne der zielen te vergeten/ die voor al noodig is/ waer op wy ons dan inde genadige beschermungh des Alderhooghsten zullen bevelen/ die ons allen verleene dat salich is. Wanneer nu die goede Ordonnantien/ so een Eerbaer Raet de voorlede daghen/ om door Godes gratie meerder ontsteeckungh te verhoeden/ heeft laten publiceren vandeGemeynte insonder die inde Pest-huysen woonen ende verkeeren/ wel mochte onderhouden worden/ dat soude neffens onse ghebeden tot Godt veel goets doen. Ten lesten wordt ghevraecht/ alzoo neffens de Pest/ tegenwoordich een nieuwe sieckte (maligna febris) ofte boose wederspannige kortse is grassierende/ of het Aderlaten en tgebruyck van den Pest-dranck ooc schadelick sal wesen. Daer op seggen wy neen/ alsoo wy tselve by experientie int jaer sesthien ende dit jaer vier en twintigh hebben aen verscheyde persoonen geluclick bevonden/ zo met de Pest niet bevangen gewesen/ welverstaende/ dat binnen de eerste ses uyren het Aderlaten (soo de persoon bloedt-rijk ende sterck) ende het sweeten verricht worde/ als boven int korte verhaelt staet. De Heere verleene hier toe synen seghen. |
|
