Ordonnantie Antwerpen 1597Ordonnatie / ende gheboden/ aengaende de haestighe ende besmettelijke sieckte/ de Peste. Eensamelijck wat eenen yeghelijcken ten tijde van dier/ schuldich ende ghehouden sal sijn te doen ende te onderhouden. Gheboden by mijnen heeren den Schoutech/ Borghermeesteren/ Schepenen/ ende Raedt der stadt van Antwerpen/ ende wtgheroepen op den derden dach van September int Iaer ons heeren MDXCVII T'Antwerpen, Inde Plantijnsche Druckerije By Jan Mourentorf MDXCVII Ordonnantie vande Peste, Al ist soo dat verscheyden Ordonnantien t'anderen tijden sijn gemaeckt/ ende gepubliceert gheweest aengaende de goede toesicht/ orden / ende sorchvuldicheyt diemen schuldich ende ghehouden is te hebben/ ende t'achtervolgen/ ten tijde als de sterfte ende haestighe besmettelijcke sieckte/ soo inde omligghende dorpen ende vlecken/ als binnen deser Stadt was ghecomen: maer want de selve ordonnantien in veele poincten quaelijck worden onderhouden: om de voorsz. besmettelijcke sieckte (met Godts gratie) te voren te comen/ ende te beletten/ dat die niet en soude voortsgaen noch verbreyt worden: Soo ist datmen ghebiedt van weghen mijnen heeren / den Schauteth/ Borghermeesteren/ Schepenen ende Raedt deser Stadt /de poincten ende articulen hier naer volghende. Datmen de haestighe sieckte niet en mach verberghen: ende wie schuldich sijn, die terstont de Policie camer te kennen te gheven. Inden eersten soo wanneer de Peste/ ofte haestighe sieckte in eenighe huysen binnen deser stadt/ oft vrijheyt ghecomen is ( des Godt de heere verhoeden wille) oft eenich twijffel vandien aldaer is/ dat die vanden selven huyse/ het zij man oft vrouw/ knape ofte maerte/ sullen schuldich ende ghehouden wesen terstont/ ende sonder eenich vertreck te doen verclaren/ door heure vrienden ende geburen aende Opper keur-meesters deser Stadt/ op de Policie camere/ dat tot heuren huysen alsulcke sieckte is/ oft immers vreese van dien. Ten eynde de selve Opper keur-meesters alsdan den siecken doen visiteren by de ghesworen Pest-meesters deser stadt/ Cellenboreders/ Swarte susters/ oft andere daer toe te comitteren/ om de selve visitatie gedaen/ terstomt tot remedie van dien gheprocedeert/ ende voorts ordre daer op ghestelt te worden naer behooren/ op den breuck soo verre men bevondt de selve sieckte verborghen oft versweghen te sijn/ van vijftich Carolus gulden/ te verbeuren byden meester oft vrouwe vanden huyse daer die sieckte sal bevonden worden. Ende inghevalle de voorss. parsoonen van alsuclcken macht niet en sijn/ dat sy den voorsz breuck van vijftich Carolus gulden souden connen vervallen/ in stede vandien een iaer wtter stadt ghebannen/ oft andersins arbirtralijcken ghecorrigeert te worden naaer gheleghentheydt vande inconvenienten dter wt souden moghen spruyten. Wat de gheburen schuldich sijn te doen. II Item oft die vanden huyse daer de Peste geraeckte te comen (oft vreese van dier) ghebreckelijcke vielen van t'selve terstont te kennen te doen gheven/ dat alsdan de naeste gheburen aen beyde sijden ende oock teghen over gheseten (gewaer wordende/ oft suspitie hebbende dat sulcken sieckte daer soude sijn) schuldich sullen wesen/ het selve van stonden aen te doen aengeven den voors. Opper keur-meesters/ om daer af visitatie ende ondersoeck te doen doen/ ende ordre ghestelt te worden/ opden breuck van twelf Carolus guldens/ ende sullen de voors Opper keru-meesters de persoonen ende huysen hun te kennen gegeven ten Registre doen op teeckenen/ ende den dach dat de Peste daer ghecomen is/ om int verweeren als andersins dese ordonnantie te doen onderhouden. III Ende sal de ghebuer oft andere die te kennen gheven het huys daer de Pest is/ hebben voor sijn aenbrenghen twelf guldens die welcke af genomen sullen worden den man oft vrouwe/ die de voors sieckte sullen hebben willen verswijgen ofte verberghen/ ende dat boven de vijftich guldens by henlieden als voor te verbeuren. Vande Medecijns, Chrirurgijns, pest-meesters, ende Knapen vander ghesontheyt. IIII Item soo wanneer eenigh Medecijns oft Chirurgijns by eenige siecken ontboeden worden/ ende bevinden oft twyfelen den siecken metter Pesten besmet te zijne/ sullen sy het selve schuldich wesen den Opper-keur-meesters te adverteren / op de Policie camere / op den breuck van vijfentwintich guldens. V Desgelijck oock de Cellebroeders/ Pest-pastoors/ Pest-meesters/ de Moeder vande gasthuyse en vande Swarte susters/ schrobbers ende alle andere die by de siekcne vander Pesten gaen/ sullen shculdich wesen te verclaren de persoonen metter voors. sieckte besmet / ende huerlieder wooninghe aenden knapen vander ghesondtheyt/ en sullen de voorss. knapen schuldich wesen alle de besmette persoonen/ ende huysen/ ende al het gene dat sy van de voors. sieckte weten ende vernemen connen/ terstont op de Policie-camer aen te gheven/ om daer af Register ghehouden te worden/ op den brecuk van twintich Carolus guldens. Datmen eenen stroo-wisch moet wtsteecken, bouen de deure van den huyse daer de peste is. VI Item soo haest de pest in eenich huys sal sijn ghecomen/ (des Godt de heere verhoeden wille) ende yemandt daeraf bestaen oft sieck geworden is/ soo sullen die vanden huysgesinne schuldich ende ghehouden wesen/ terstot ende sonder eenich vertreck de vensters te sluyten/ ende het huys toe te houden/ ende hen berdt ofte teecken van haerder neeringhe af te doen ende in te trecken/ ende wt te steken eenen stroowis ende dien vast te maecken bouen de doore / poorte oft inganck vanden selven besmetten huyse / soo dat den selven stroo-wisch van eenen yegelijcken kan lichtelick ghesien ende gemerct worden/ sijnde lanck een elle/ dick een mans aerm/ ende met drij banden gebonden/ sonder datmen dien ergens mede sal moghen stoppen oft verdonckeren/ t'ware met iet voor te hangen oft andersins: Op den breuck van vijftich gulden te verbeuren by den genen des in gebreke wesende. Dat den stroo-wisch voor het voors. huys moet blijuen hanghen. VII Welcken stroo-wisch aldaer sal moeten blijven hangen/ sonder dat yemandt dien sal moghen minderen/ oft af doen in eeniger manieren/ ten ware met orlof ende consent vande voors. Opper keur-meesters/ naer dat de sesse weken om zijn/ inghevalle binnen den seluen huyse yemandt ghestorven is/ maer by aldien daer nyemant vande behalijcke siekcte en sterft/ maer daer af geneest oft wt den huyse gedragen wordt/ soo sal den voors. stroo-wisch voor sulcken huys den tijt van drij weken moeten blijven / al waert oock soo het voors huys toe gheveetert werde: op den voors breuck van vijftich guldens. Wat dat ghehouden zijn te doen, die vertrecken willen wtten besmetten huyse. VIII Item soo wanneer de haestighe sieckte in eenich huys ghecomen is/ ende die vanden huysghesinne daer wtvertrecken willen/ soo sullen sy schuldich wesen alle de vensters vanden geinfecteerden huyse soo bouen als beneden vast toe te sluyten sonder eenige open te laten staen/ ende aen alle de buyten-deuren ende wtgangen vanden selven huysen te hangen een maelslot/ ende hun vertreck alsdan den voors. opper keur-meesters op de Polici-camer deur eenighe hunne vrienden oft ghebueren doen verclaren/ midtsgaders oock den dach wanneer dat de haestighe sieckte aldaer ghecommen is/ als int eerste artci. hier vore verhaelt is. Welke opper-keurmeesters ten eynde sulcken huys ghesloten blijue/ ende versekert moghen sijn dat int selve niet gheruert oft wt-ghedraghen en wordt voor den behoorlijcken tijdt van verweeringhe/ sullen daer oock een ander mael-slot van buyten doen aenhanghen/ ende t'selve huys doen toeveeteren met een ijsere keten/ sonder dat yemandt teghens het aensmijten van dien hem sal moghen opponneren/ op den breuck van twelf Carolus guldens te verbeuren by den meester ofte vrouwe vanden huyse des in ghebreke wesende / oft by den ghebueren/ oft vrienden den last aenueert ende niet volbracht hebbende/ ende by den ghenen die het toeveeteren sal hebben willen beletten/ ende sullen insghelijcks de voors Opper keur-meesters den dach van het toeveeteren ende persoonen hun verclaert / op dien teeckenen/ om daer naer int verweeren he te moghen reguleeren. Waer dat sy sullen gane logeren die vertrecken wt de besmette huysen. IX Ghebiedende dat de ghene die wt de besmette huysen (als boven) vertrecken / niet en gaen logeren in eenighe particuliere huysen binnen deser stadt/ maer alleenelijck in gasthuysen ende plaetsen daer toe gheordonneert/ oft in huysen / oft houen buytensweechsledich staende/ ofte buyten de stadt met hunner familie te vertrecken/ op den breuck van vyftich carolus guldens. Oft ingeualle sy den seluen breuck niet vervallen en cunnen/ van een half iaer wtter stadt gebannen / oft andersins arbirytraelyck ghecorrigeert te worden. Van het volck te myden, ende wat sy schuldich sijn te onderhouden die int huys blyuern daer de haestighe sieckte is. X Item soo wanneer die vanden huysghesinnen daer yemant vande Peste sieck gheworden / ghestorven/ oft wt ghedraegen is/ wtten seluen huyse niet en begheerden te vertrecken/ maer daer inne te blyuen/ oft immer eenighe van hen/ dat alsdan de selue ende oocke de ghene die de siecken bewaren ofte het huys ophouden/ hen sullen moeten vermyden ende wchten te gaen/ te comen/ te verkeeren oft hun te laten vinden onder de goede lieden/ op eenighe merckten/ in kercken ofte ander plaetsen daer verghaederinghe van volck is/ t'sy om victuallie oft eetwaren te coopen/ oft andersins/ oft oock gaen oft staen in eenighe ander huysen oft herberghen/ gheduerende den tijt van ses weken soo verre tot hunnen huyse iemant daer af ghestorven is/ oft van drye weken indien daer af iemandt ghenesen oft wt ghedraghen is/ op de brueck van achthien Carolus guldens. Maer sullen de voorschreuen persoonen den noodtdruft henlieden moghen doen aen-brenghen door eenighe van haeren vrienden oft ghebueren. XI Wel verstaende dat de persoonen vande besmette huysen / begheerden wt te gaen/ sullen openbaerlyck ende bloot moeten draeghen een witte roede van onder half elle lanck/ sodner die onder hunne cleederen te verbergen. Dies en sullen sy niet moghen achter straeten / ofte voor eenighe huysen blyuen staen coutten/ maer hen vermijden onder den volcke te begheuen/ ende gaen wandelen buyten s'weechs/ om hen te vermaecken/ ende wederom t'huys comen/ op den breuck van t'welf gulden. XII Ende van ghelijcken/ sullen de witte roede oock moeten draeghen/ ende hen vermijden onder t'volck te comen/ de ghene, die wt eenighe besmette huysen vertrocken zijn (ende dat voor den tijdt hier voor verhaelt) al oft sy inde selue huysen gebleuen waren/ op de breuck van t'weelf Carolus gulden. Hoe datmen de doren ende vensteren inde huysen daer de Peste is sluyten ende ontsluyten sal. XIII Item ten huyse daer iemant vande peste sieck leet/ wt-ghedraeghen oft ghestoruen is/ en salmen vermogen de vensters aende straten/ ruyen/vlieten/ riuieren/ ofte eruen waerts vande ghebueren opengaende/ in eenighen tyde vanden dage open te setten oft houden/ dan naer den elue uren des nachts tottem vier uren des morgens/ ende en salmen oock niet vermoghen die doren vanden seluen huyse open te houden/ dan alleenelyck om daer deur t'ontfanghen den nootdruft/ ende daer naer de selue terstont wederom moeten ghesloten houden: verbiedende oock egheen vuylnisse/ welckerhande die soude mogen wesen/ wt de voorschreuen deuren oft vensteren te werpen/ te gieten oft te keeren/ opde breuck van vijftich Carolus gulden ende daeren bouen t'selue huys toegeveetert te worden. Datmen niemant en mach herberghen wt besmette huysen comende. XIIII Verbiedende oock den herberghiers ende allen inwoonderen deser stadt/ eenighe persoonen wt besmette huysen/ steden/ oft plaetsen comende / te ontfanghen/ noch te hernerghen/ opde breuck van vijftich carolus gulden ende daerenbouen dat de herberghen ende huysen vande ghene die contrarie van desen doen/ sullen ses weken moeten ghesloten blijuen al oft iemandt binnen hennen huyse vander peste ghestoruen waere. Datmen niemandt en mach inde stadt brenghen metter Pesten besmet. XV Interdicerende oock eenen yeghelijcken wel erpresselijck/ yemant van buyten den drayeboom binnen deser stadt brenghen mette voorschreuen haestighe sieckte besmet/ oft ander wt gheinfecteerden plaetsen ende huysen comende/ om in particuliere huysen/ gasthuysen/ oft Cloosteren te cureren oft te logeren/ op de breuck van hondert Carolus guldens/ ende ghebannen oft andersins arbitraelyck ghecorrigeert te worden/ naer wtwijsen het perijckel en inconuenienten dier wt souden moghen spruyten/ te verhaelen soo wel op de ghene die alsuclcken persoonen sullen inbrenghen/ als opde selue incomelingen. XVI Ordonnenerende daeromme de Moeder vanden gasthuyse/ den Moeder van de Swarte susters/ den Pater vande Cellebroeders ende andere des last hebbende/ alsulcken persoonen van buyten ghebracht wordende / niet te ontfanghen/ ende den Opper-keurmeesters op de Politiecamere daeraf terstont de wete te doenaem die naer ghelegencheydt vander saecken te doen corrigeeren. Datmen egheene ghoeden en mach ontfanghen wt besmette ende gheinfecteerde huysen gebracht. XVII Van ghelijcke verbiedende eenen eyghelijcken eenighe coopmanschappen/ meubelen ofte andere goederen/ comende wt eenighe gheingfecteerde huysen oft plaetsen/ t'sy van buyten oft binnen deser stadt/ in henne huysen te ontfanghen/ opde breuck als vore/ ende van hunne huysen den tydt van ses weken oock ghesloten te worden/ ten ware dat de voorschreuen coopmanschappen/ meubelen/ ende andere goeden behoorlijck waeren verweert/ ende daer af den Opper kerumeesteren volcomelijck zij ghebleken. Dat de Pest-meesters op de Polici-camer moeten te boecke op gheteeckent worden. XVIII Ende want daeghelycks seer groote abusen gheschieden/ deur eenighe persoonen die hen vervoorderen ende onderwinden de gheinfecteerde personnen vander Pesten te genesen/ sijnde daer nochtans onnut ende onbequaem/ waer deur dese besmettelijcke sieckte grootelijckx wordt verbreyt. Is gheordonneert dat die hen voortsaen sullen willen onderwinden de voorschreuen gheinfecteerde persoonen te meesteren ende te ghenesen / sullen moeten al eer sy hen exercitie moghen doen/ hun by naeme ende toenaemen laten opteeckenen by de Opper-keurmeesters deser stadt opde Policie-camer/ mitsgaeders haer woonstede ende hoe langhe sy al-hier ghewoont hebben/ op datmen op heur handt-werck/ bequaemheyt ende heruarenthheyt alsulcken achte ende regard mach nemen alst behoort. Op de pene soo wye hem sal des onderwonden hebben sonder gheingexistreert te sijn/ van ghebannen/ ghegeesselt oft andersins ghecorrigeert te worden naer gheleghentheyt vander saecken. Van het teecken dat de Pest-meesters sullen draeghen. XIX Item dat de voorschreuen pest meesters sullen ghehouden wesen te draegen een notable ende merckelijck teecken oft cleedt/ op de breuck van vijfentwintich gulden/ eensamelijck oock de knapen vande ghesontheyt ende de Vroedevrouwen die de vrouwen inde peste sullen bystaen. Vande Schrobbers ende Schrobsters. XX Desgelijcks de persoonen diemen noemt schrobbers ende schrobsters geadmitteert om de besmette huysen te bewaeren/ cuysschen ende te reynigen/ sullen schuldich sijn te dragen een witte roede/ ofte merckelijck teecken/ als rontsomme hennen hoet eenen blauwen bandt breedt vier vingeren/ opde breuck van vijfentwintich gulden / oft arbitraelijck ghecorrigeert te worden naer ghelegentheyt vander saecken. XXI Ghebiedende voorts alle Schrobbers en Schrobsters hun binnen den derden daghe te doen opteckenen by name ende toename/ mitsgaders hen woonstede/ ende dat by de knapen vander gesondtheyt/ die de selue oock sullen schuldich wesen ouer te brenghen opde keur-meesters camer by gheschrifte: Op de pene van die ter contrarien dede ende hem moeyde met Schrobberije sonder gheadmittert te sijn / van gheschauotteert/ ghegheesselt ende ghebannen te worden. XXII Verbiedende alle Schrobbers oft Schrobsters in eenighe besmette huysen te gaen/ ten zij dat sy eerste ende voor al t'selue huyes ofte huysen sullen hebben aenghebrocht aenden voorschreuen knapen vander ghesontheyt: welcke knapen sullen oock schuldich ende ghehouden wesen alle huysen ende persoonen metter pesten gheingfecteert sijnde tot heurder kennisse gecomen terstond ende sonder eenigh vertreck op de Policiecamer aen te gheuen/ om daer ag note ghehouden/ ende voorts op alles ordre gestelt te worden naer behooren: op de brueck van t'wintich Carolus guldens by hen lieden respectiue te verbueren/ oft andersins arbitraelijck ghecorrigeert te worden. Dat de Schrobbers ende andere in Pest-huysen gaende niet en moghen verkeeren onder t'volck. XXIII Verbiedende de voors. Schrobbers oft Schrobsters/ ende alle andere die in besmette huysen sijn gaende/ te verkeeren onder t'volck oft by eenige ander siecken te gaen dan die mette Peste beladen sijn / noch oock te gaen drincken in eenige herbergen oft vergaderinge/ op de breuck van twelf Carolus gulden. XXIIII Verbiedende oock wel expresselijck de herbergiers oft andere hen gheneerende met bier te tappen oft bedden te decken/ eenighe schrobbers/schrobsters oft andere die in besmette huysen sijn gaende/ in heuren huysen t'ontfanghen/ te setten oft logeren: Op den breuck van vijfentwintich Carolus guldens/ ende daerenbouen dat henne huysen voor den tydt van ses weken sullen ghesloten blijuen al oft daer yemant vande Peste gestoruen waere/ als hier vore int xiiij artijckel gheseyt is. XXV Item dat geen Schrobberst/ t'sy mans oft vrouwen/ Quacsaluers/ Pock-meesters/ oft andere persoonen die buyten der Stadt woonen ende gheschrobt hebben/ ende aldaer byde siecken vande Peste gheweest hebben/ binnen deser stadt niet en sullen mogen comen ghedurende den weecken tydt/ ten sy de selue hen rijn presentereden om gheadmittert te worden aende voors. knapen vander ghesontheyt/ op de pene van een iaer wter stadt de ghebannen te worden ende correctie vanden heeren ende vander stadt. XXVI Verbiedende de Schrobbers ende Schrobsters binnen deser stadt woonende / buyten de seluer te gaan schrobben/ oft eenighe persoonen van buyten wt gheinfecteerde huysen comende binnen hunnen huyse te logeren ofte cureren / op de pene van schauotteringhe/ geesselinghe/ ende wtter stadt ghebannen te worden. Wanneer datmen die vander Peste ghestoruen zijn sal begrauen. XXVII Item ??nen niemant van voors. sieckte gestoruen zijnde binnen noch buyten der kercken en sal moghen begrauen noch te graue draegen dan buytens tydts/ te weeten avn half Meert tot Bamisse des t'smorgens voorden vier uren/ ende des auents naerden eluen: ende van Bamisse tot half Meert voor den vijf uren/ ende des auonts naer den thien uren/ verbiedende den Cellenbroeders binnen den daghe ende voor ende naer de beschreuen ure eenighe persoonen vande vors. sieckte ghestoruen wesende te graue te draghen/ op correctie van mijnen Heeren. Vande dooden te kisten. XXVIII Item dat niemant wy hy zy/ eenighe persoonen ionck oft out vander peste ghestoruen/ en sla moghen lijcken/ kisten / oft te graue doen/ dan alleenlijck de Cellenbroeders ofte Swertesusters/ opde breucke van vierentwintich Carolus gulden. XXIX Item soo wanneer eenighe persoon in wat huys ofte van wat qualiteyt hy sy/ haestelicjk comt t'ouerlijden/ ende maer twee oft dry daghen sieck ghelegen en heeft/ Soo ghebietmen dat niemant hem en sal veruoorderen sulcken persoon te doen begrauen/ hy en sy eerst ende vooral gheuisiteert vande ghesworden pest-meesters met adiunctie vande Cellebroeders/ Swertesusters/ oft vande Medicijnen ende gesworen Chrirugijnen deser stadt hen des verstaende/ tot welcken eynde sullen die vanden huyse / daer den persoon subijtelijck ouerleden is/ schuldich wesen het selue deur heuren vrienden ofte ghebueren den voors. Opper-keurmeesters t'aduerteren/ op den breuck van vijfentwintich Carolus gulden oft by ghebreken van dien/ een half iaer daer vore wtter stadt ghebannen / ofte andersins ghecorrigeert te worden. XXX Ende ingheualle yemandt hem veruoorderde sulcken ouerleden persoon by nachte/ ontijde/ oft andersins secretelijck wt den huyse te dragen/ oft te doen draegen/ het sy op kerckhouen oft andere plaetsen/ sal aen lyf ende goedt ghestraft worden. XXXI Waerschouwende voorts dat alle de ghene die by nachte ende ontyden sullen begrauen worden/ men houden sal als vander peste ende besmettelijcke sieckte ghestoruen/ ende dat ouer sulcks dese ordonnancie tegens den erfghenamen oft vrienden vanden aflijuighen sal stadt grijpen. Vande grafmaeckers. XXXII Ordonnerende den grafmaeckers van alle kercken hunne graeuen soo binnen als buyten der kercken diep te maecken tusschen de vier ende vijf voeten/ ende ter sulcker plaetsen dat de loecht daer deur niet gheinfecteert en worden/ op den breuck van twelf gulden/ oft andersins ghecorrigeert te worden. XXXIII Item sullen insgelijcks de grafmaeckers ghehouden sijn wel scherpelyck te examineren den Cellenbroederen ende andere van alle de lijcken die sy des nachts sullen begrauen/ van waer ende wt wat huysen de selfde ghebrocht worden/ om tselfde de knapen vander ghesontheyt aen te geuen/ hun des gebraecht sijnde: op de pene van t'welf Carolus gulden/ als voore. Hoe ende wanner men de huysen ende den huysraet behoorlijcken verweren ende suyueren XXXIIII Item inde huysen daer yemant vande haestighe ende besmettelijcke sieckte ouerleden is/ en salmen niet vermoghen eenigh goet wt te dragen oft te rueren/ binnen den huyse noch inden houe oft plaetse vanden seluen huyse in geenderley manieren/ noch verweren dan naer de sesse weken datr den lesten aldaert gestoruen is/ ende men en hebbe daer toe eerst ende voor al oorlof ende consent by geschrifte vande voors. Opper-keurmeesters/ om het voors. besmettelijck huyse ende goeden behoorlijcken te moghen doen verweren ende cuysschen: ende soo wanner daer niemant ghestoruen en is/ salmen moeten verbeyden den tydt dan dry weken/ ende hebben daer toe consent om te verweeren als vore: ende alsulcke huys oft huysen behoorlijcken verweert sijnde/ sal den geenen die daer in wilt trecken/ deur de voors. Knapen vander ghesontheydt moeten doen blijcken den Oppe-keurmeesters op de Policiecaemr vande selue verweeringe/ ende alsdan versuecken oorlof om den Stro-wisch af te mogen doen/ ende het teecken van neeringhe daer voor te moghen hanghen: Op den breuck van twintich Carolus guldens. XXXV Van ghelijcken verbiedende de Schrobbers/ Schrobsters oft andere / egeene huysen te verweeren voor eende al eer gen ghebleken sy by gheschrifte van het consent vande Opper-kerumeesters om t'selue te moghen doen / op den breuck ende pene als vore. XXXVI Item en sullen de Schrobbers noch andere in besmette huysen blyuende/ geenderhande vuylicheyt/ lappen/ vodden/ bedstroy ende diergelijcke onreynicheyt opder straten moghen keren fot worpen / maer ghehouden wesen al t'selue binnen den huyse inde schouwe te verbranden/ met alsulcken toesiecht datter egeen ongheluck van brande en gheschiede/ oft daer eenighe ander bequaene plaetse binnen den seluen huyse is/ de selue vuyligheyt te begrauen: Op den breuck van twintich gulden oft andersins arbitraelycken ghecorrigeert te worden. Van den huysraet te vercoopen XXXVII Verbiedende voorts eenen yeghelycken / ghedurende desen weecken tyt/ clederen / meubelen/ oft eenigher hande huysraet comende wt de besmette huysen te ontfanghen / te vercoopen ende daer af wtroep te houden/ t waere op de Vrijdaedhsmerct/ Luysmerct/ oft elders: oft metten seluen voorts te staen oft voorts te hangen/ op de pene ende verbeurte vande selue cleederen/ meublen/ oft huysraet om int openbaer verbrant te worden/ ende dat des voors. vercoopers ofte oudecleercopers huys ende winckel sal worden ghesloten voor den tut van ses weken/ al oft de Peste aldaer geweest ware. XXXVIII Ende en salmen oock geen cleederen/ meubelen/ oft huysraet (comende wt gheinfecteerde huysen) moghen vercoopen opde vrijdaechsmerct/ oft op eenighe andere plaetsen/ dan alleenelyck voor den seluen huyse daer die haestighe sieckte is gheweest/ ende dat naer de ses weken dat het voorsc huys ende goederen behoorlycken verweert sullen wesen: Op de pene ende breuck van vijftich Carolus gulden/ ende voorts arbitralijck ghecorrigeert te worden. XXXIX Wel scherpelijck verbiedende t'sy mans oft vrouwen/ oude cleederen ende prondelinghe/ waer deur men het vier vande besmettelycke sieckte is voortsdragende ende verspreydende langhs er straeten/ op de Ysere waghe/ Vrijdaechsmerct/ Luysmerct/ oft eldere te coope te draghen/ oft mette selue voorts te staen/ opde pene vande selue verbrant te worden/ ende op arbitrale correctie. Van Vleesch, Visch, Boter, Caes, ende dierghelycke eet-waren. XL Item en sla niemant hier inde stadt moghen brenghen om te vercoopen eenighe boter/caes/melck/ eyeren/fruyt noch eenigherhande eet-watren wt eenighe huysen oft plaetsen daer die besmettelijcke sieckte is/ oft binnen de ses weken te voren geweest heeft: Op de verbeurte vande selue goeden enden van vijftich Carolos gulden/ oft andersins arbitralijck ghecorrigeertr te worden. XLI Item dat geen vlees-houwers / visch-koopers/ poulliers / vettewariers/ pasteybackers/ cabrettiers/oft andere wy hy zy/ hen en sullen vervoorderen te vercoopen/ te backen/ sieden/ oft coken eenigherhande vleesch/ speck/ visch/ moes/ onghans oft gheinfecteert synde/ op den breuck van vijftich Carlous gulden/ ende de verbeurte vande selue. XLII Verbiedende de bot-wijfs ende andere/ egeene leuenden oft dooden visch/ welkerhande die soude moghen wesen/ byden keur-meesters vande visch afghekeurt sijnde/ te vercoopen oft daer mede achter straeten te gaen leuren oft te doen leuren/ op den brecuk vanden seluen visch/ om ter werf af gheworpen te worden / ende van ses gulden by hen lieden daer en bouen telcken reyse te verbeuren/ oft andersins gecorrigeert te worden. XLIII Desghelijcks verbiedende den graenvercoopers/ backers/ brouwers ende moutmaeckers te vercoopen / te verbacken/ te verbrouwen/ oft mouten eenich graen/ welckerhande dat selue soude wesen/ verstickt / verduft/ oft verdorven sijnde/ ende den tauerniers te tappen eenigen wyn oft bier bedorven sijnde/ op den breuck van vijftich gulden ende de verbeurte vande selue. XLIIII Item dat geen houeniers/ fruyteniers oft andere en sullen moghen in stadt brenghen/ veylen noch vercoopen eenighe witte Zeeusche coolen/ bedroven cruyden oft vruchten/ platte peeren/ conconmeren/ noch eenigherhande pruymen/ dan alleenlijck pruymen van Damast/ op de verbeurte van dry Carolus guldens ende vande selue ter werff af gheworpen te worden. Datmen geen vercken binnen deser stadt en mach houden. XLV Item dat niemant wie hy sy en sal moghen houden oft ophoeden erghens binnen deser stadt muren eenighe verckenen/ oft deselue achter straeten drijuen/ oft laeten gaen/ ten ware naer de vereckens-merct/ om aldaer vercocht te worden / ende die onuercocht blyuen/ salmen terstont wederom ter naester stadt poorteen moeten wt stouwen/ sonder die onder weghe te laeten vroeten in goten/ vuylnis-hoopen oft andersins/ op de verbeurte vande selue verckenen. Vande Vleesch-houwers, Slaeghers ende Pens-vrouwen XLVI Item dat geen vleesch-houwes/ slaegers/ pensvrouwen/ oft andere hen en sullen vervoorderen eenighe dermen/ pensen oft moocken van eenigherhande beesten op te snijden/ reynighen ofte de vuylicheyt daer af wt te worpen / ofte doen/ ofte laeten opsnijden/ reynighen / oft wt worpen binnen heuren huysen/ oft voor gen doren/ opder straten/ noch elders binnen deser stadt/ dan alleenelijck aen t; pensgat / (plaetse van outs daer toe gheordonneert) sulck dattet metten eersten vloedt mach wech dryuen/ achteruolghende d'ordonnantie ghepubliceert int iaer xviij. Ende die buyten vleesch-houwers die binnen der stadt sijn woonende / buyten der naester stadts poorte daer sy woonen/ ende de selue vuylicheyt aldaer doen grauen ende doluen: op de pene van twelf Carolus gulden/ te verbeuren by den meester oft vrouwe daer sulcks sal gheschieden. XLVII Item dat geen vleesch-houwes/ slagers / oft andere geenderhande bloet van beesten die gheslaghen sijn/ met tobben oft andersins en moghen draghen/ oft doen draghen/ ende wt gieten aents pensgat/ oft elders by daghe/ maer alleen t'ghene sy s'daechs sullen hebben vergadert / des auonts ten tijde de poortclocke luydende is/ moeten doen draghen ende wt gieten aen t'voorsc. pensgat / ende t'gene sy lieden snachts hebben vergadert/ sullen ter voors. plaetse moeten doen draghen ende wt gieten inden daegheraet/ ende met schuppen oft bessemen dioor steken sulcks dat metten eersten vloet oock mach wech drijuen: ende de buyten-vleesch-houwers die binnen deser stadt sijn woonende/ sullen het bloet van hunnen beesten buyten der naeste stadts poorte van hunnen huyse moeten doen vueren/ ende aldaer doen grauen ende doluen/ sonder t'selue langher te moghen behouden / op den breuck van twelcf Carolus guldens. Vande Vette-wariers, ende Salfmakers XLVIII Item dat egeene vettewariers by daghe en sullen moghen eenich smeer/talck oft ruet smilten/ oft keerssen maecken/ het welck grooten stanck ende onverdraghelijcken reuck is mede brengende/ dan eerst des auonts naer dat de clocke neghen uren sal hebben gheslaghen/ tot den vier uren des morghens/ op de breuck van twelf Carolus guldens. XLIX Item datmen geen vuyl vet/ spieghelherst/ rinsenherst/ oft vernis en sal moghe smilten/ noch maecken eenighe saluen/ verwen / stijfsel/ printers inct/ lijm sieden/ oft menghelen eenighe andere compositien daer quaede reucken ende stanck af comt/ dan buyten sweechs ontrent de vesten/ ende ter uren voors. op den breuck van twelf Carolus gulden. Vande Poulliers L Item dat de poulliers / oft ander niet en sullen moghen binnen hunne huysen oft kelders houden opsetten/ oft op voeden eenighe conijnen / gansen/ eynden/ duyuen/ reygers/ puttoirs/ quackelen/ lepellers/ calcoenen oft hoenderen / oft andere ghevoghelte/ daer stanck af comt/ ten ware buytens weghs/ omtrent de veste in eenighe opene plaetsen/ daer toe bequaen sijnde. Op de verbeurte vande selue. LI Item dat de voors. poulliers geene doode beesten/ oft vuylichheyt van ghevogelte oft andere beesten/ en sullen moghen opder straten worpen: dan ghehouden zijn/ al t selue te vergaderen in tobben oft manden/ ende daghelijcks te worpen op de vuylnis-kerren: Op den breuck van ses guldens. LII Ghebiedende tot dien eynde den mose meyer alle daghe s'auonts voor het luyden vande poort clocke met sijne vuilniskerren ouer de voors. hoendermerct te rijden/ om de voors. vuylicheyt op te nemen ende wech te vueren: Op den breuck van twelf Carolus guldens. LIII Verbieden insghelijcks/ dat ghedurende den tijdt van vier maenden/ niemandt wie hy sy/ iock oft oudt/ op de Meere/ aen d'ijsere waghe/ oft waer t soude moghen wesen/ en sal moghen coopen oft vercoopen/ oft merct houden van duyuen oft conynen/ oft eenige duyuen van solders te laeten wt vliegen/ op den breuck van ses gulden/ ende de verbeurte van dien. Vande nacht-werkers LIIII Item dat de nacht werckers ende beer-stekers de straten oft andere plaetsen int omme rijden met eenige onreynicheyt niet en sullen bestorten/ ofte vuyl maecken: maer de goeden lieden huysen / naer dat sy hen werck ter behoorlijcker uren sullen ghedaen hebben/ wel cuysschen ende reynigen: op den breuck van vijf en twintich Carolus guldens/ ende voorts arbitraelijcken gecorrigeert te worden. Vande goten te ruymen LV Item om allen stanck/ vuylnisheyt/ ende quaede reucken te verhoeden (oorsaeck enden voetsel van de pestilentiale sieckte) soo ghebietmen wel scherpelijcken/ dat eenen yeghelijcken sijn gote voor sijne huysinghe twee-mael ter weken/ te weten des woonsdaechs/ ende des saterdaechs (ende des h. daechs auont alsser heylighe daghen inde weke comen) sal doen ruymen van slyck ende vuylnisse/ ende die reynighen/ schoon maecken ende door steken met bessemen/ water/ ende anderssins/ ende voor hun huysinghe op henlieden gherechten vuylinishoop vergaderen/ sulcks dat daer dore geenen stanck en come/ ende t'water sijnen ganck hebben magh/ ende die bouen woondet sal eerst moeten beginnen/ ende elck van de gheburen alsoo ghelijckelijck vervolghende/ ten eynde vander straten toe/ d'welck sy sullen moeyen doen/ des auonts ten tijde van het ver;aten van de poort clocke/ op den breuck van twelf guldens. LVI Item dat geen houeniers/brouwers oft andere/ peerden/ coeyen/ofte andere beesten houdende/ en sullen moghen laten ligghen op der straten eenich mest / maer t'selue terstont moeten doen wech vueren/ op de verbeuerte van het selue mest/ om by den mose-meyer/ ofte sijne dienaers op gheladen ende wech ghevuert te worden/ desgelijcks sulen de voors. persoonen sorghe draghen dat de pissine vande voors. beesten daghelijcx worde ghecuyscht ende reyn ghehouden/ sulcs dat de ghebueren daer af geenen stanck ende ongerief en hebben/ op den breuck van ses guldens. Van geen doode prijen op de straete te worpen. LVII Item dat niemandt eenighe doode honden/ catten/ hoenderen oft andere doode prijen en sal moghen worpen op der straten/ oft in eenighe kelders/ bornputten/ riolen/ ruyen/ vlieten/ oft vesten deser stadt/ maer sal de selue moeten worpen op de vuylnis-kerren/ oft in sijnen hof in d'aerde grauen/ op den breuck van twelf Carolus guldens. Vande Mose-meyers ende drijuers van de vuylnis-kerren. (Rik: Moosmeier = vuilnisman, baggerman) LVIII Item de mose-meyers ende drijuers vande vuilniskerren/ sullen schuldich ende ghehouden wesen/ alle vuylnisse/ onreynicheyt/ doode prijen ende ander stinckende goet (die de haestighe sieckte soude moghen veroorsaecken/ stercken ende doen verbreyden) vander straten op te laeden/ ende wech te vueren ter behoorlijcker plaetsen/ sonder t'selue te storten onder weghen: Op den breuck van twelf Carolus gulden op de voors. mose-meyers te verhalen. LIX Ende sullen de voros. mose-meyers elck in heur quartier vander stadt/ schuldich sijn de vuylnisekerren ouer ander dach in elcke straete te doen rijden/ om alle vuylniseheyt ende onreynicheyt op te nemen ende wech te voeren/ op den breuck van twelf gulden/ ende soo wanner hen sulcks van weghen d'Opper-keur-meesters sal belast worden / dat sy dat terstont ende sonder eenich vertreck sullen ghehouden wesen te doen/ oft te doen doen/ op den breuck van vijfentwintich gulden by henlieden t'elcke reyse te verbeuren. Vande Obli-vercoopers. LX Verbiedende oock alle obli-vercoopers/ ouermidts sy in alle huysen by nachte enden ontijde sijn gaende (waer deur by hen de besmettelijcke sieckte soude moghen voorts ghedraghen worden) dat sy / gheduerende desen weecken tijdt/ ende dat anders sal worden gheordonneert/ emmers des auonts naer de poort clocke ende des nachts egheen oblijen en sullen moghen omme draghen/ coepen/ noch vercopen/ op den breuck van twelf Carolus guldens/ ende arbitrale correctie. Vande Barbiers LXI Item dat de barbiers niet en sullen moghen het bloedt dat sy in hebbe beckens hebben/ worpen op der straeten/ oft inde riolen/ ruyen oft vlieten wt gieten/ maer worpen op de vuylnis-kerren/ oft in hennen houe in d'eerde steken. Dat oock de voors. barbiers het bloedt inde beckens gheduerende den weecken tijdt/ niet en sullen moghen voor hen deuren / op strate setten/ op den breuck van ses Carolus guldens. LXII Item sullen alle de voors. geldt-breucken wesen tot profijte vande exployteurs/ by mijne heeren ghecommitteert ende te conmitteren om dese voors. ordonnantie ter executien te stellen/ behoudelijcken den keur-meester van sijne Maiesteyt sijn gherechticheyt. LXIII Blijuende alle andere ordonnantien op t'stuck vande haestighe ende besmettelijcke sieckte/ ghemaeckt/ desen niet contrarierende/ in heuren wesen/ cracht/ ende vigeur: volgende de welcke een yegelijck schuldich ende ghehouden sal sijn hem te reguleren/ het selue midts desen wel scherpelijck ghebiedende. LXIIII Reseruerende niet te min mijnen voors. heeren/ den schouteth/ Borghermeesteren/ Schepenen/ ende Raedt deser stadt/ het minderen/ meerderen / ende veranderen van dier/ alsoo sy naer goede ghelegentheyt/ ende veranderinghe des tijdts/ sullen bevinden te behooren. D. Vander Neesen. |
|
